.jpg)
සන්දේශ කාව්‍ය අතුරෙහි මුල් පෙළේ කෘතියක් සේ සැලැකිය හැකි තවත් ප්‍රකට රචනයක් ලෙසින් ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ සමයේ ම ලියැවුණු ගිරා සන්දේශය දකින්නට පිළිවන. කෝට්ටේ රාජධානියේ හයවැනි පරාක්‍රමබාහු මහරජුගේ කාලයේ මෙය ලියැවුණු බව අන්තර්ගත තොරතුරුවලින් නිසැක ව ම පැහැදිලි වුණත් මෙහි කතුවරයා කවුරු ද යන්න හෙළිදරව් වන්නේ නැත. එහෙත් කෝට්ටේ පුරවරයේ විහාරයක සිට මේ කෘතිය රචනා කෙරුණු බව හැඟෙන තොරතුරු ඇති බැවින් කතුවරයා භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් වූහයි සිතන්නට හැකි වේ.
ගිරා සන්දේශය ‘කීර සන්දේශය’ යනුවෙන් ද හැඳින්වේ. මන්ද යත්, සන්දේශය ආරම්භ වන්නේ ද ‘සැරද කිර රද සඳ’ යනුවෙන් වන බැවිනි. ‘කීර’ යනු ගිරා යන්නට පර්යාය නාමයකි. එහෙත් මේ කෘතිය ප්‍රචලිත ව පවතින්නේ ගිරා සන්දේශය නමින් ය. මෙය ලියැවුණු වර්ෂය ගැන තොරතුරක් සඳහන් නො වේ. එහෙත් මේ කතුවරයා සැළලිහිණි සන්දේශය කියවා එහි ආභාෂය ලබන්නට ඇති බැවින් ඒ කෘතියට පසු ව ද එසේ ම පරාක්‍රමබාහු රජු දිග් විජය කළ විස්තර සහිත රජුගේ වීර වික්‍රම ක්‍රියා පැවසෙන බැවින් රාජ්‍ය කාලයේ පසු භාගයේ ද මෙය ලියැවෙන්නට ඇති බව සිතිය හැකි ය.
තවද මේ පිළිබඳ ඉතා වැදගත් තොරතුරක් ගිරා දූතයා නික්මුණු නැකත අනුව අනාවරණය වේ. ‘ලද නිදොසින් රිවි දින නැකත දිනකර, කුමරි රැසින් කිවි සුරගුරු සිටි නො හැර’ යනුවෙන් කියැවෙන කරුණ ඡ්‍යොතිෂ ඇසින් බලද්දී එවක බ්‍රහස්පති ග්‍රහයා කන්‍යා රාශියේ සිටීම සහිත ග්‍රහ සංයෝග පරිදි මෙය ක්‍රි.ව. 1460 වර්ෂය වූ බව ඡ්‍යොතිෂ ශාස්ත්‍රඥයෝ දකිති.
මේ සන්දේශය යැවෙන්නේ කෝට්ටේ සිට තොටගමුවේ විජයබා පිරිවෙන් විහාරය වෙත ය. එතෙක් ලියැවී තිබූ සන්දේශ ප්‍රකට දෙවියන් සහිත දේවාල සෘජුව අරමුණු කොට ගත්ත ද මේ සන්දේශය යැවෙන්නේ තත්කාලීන ප්‍රකට පඬි හිමි නමක වූ තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමිපාණන් වෙත ය. “කඳවුරු ගම් කුල... උතුරු මුළ මහ තෙරිඳුට මුනුබුරු කිවිකුල මුදුන්මල් විජයබ පිරුවන් තෙරිඳු’ ආදි වශයෙන් කියැවෙන තොරතුරු අනුව ඒ බැව් අනාවරණය වේ.
මෙහි පරමාර්ථය වී ඇත්තේ ශ්‍රී පරාක්‍රමබාහු මහරජතුමාත් මුළුමහත් දිවයිනත් සුරකින ලෙස නාථ දෙවිඳුන් අයැද සිටින ලෙස ශ්‍රී රාහුල හිමිපාණන් වෙත සැළකර සිටීමයි. මෙහි ‘නතිඳු’ යනුවෙන් නාථ දෙවියන් හැඳින්වී තිබේ. මතු බුදුවන මෛත්‍රය බෝධිසත්වයන් යැයි සැලකෙන නාථ දෙවියන්ට වන්දනාමාන කිරීම මෙවක වන විට ප්‍රචලිත පැවැති අයුරු මෙයින් පෙනේ.
මේ පොත ලියැවෙද්දී දෙවියන් යැදීම උදෙසා වූ විශේෂ කාරණයක් තිබූ බව පෙනෙන්නට නැත. එබැවින් රජතුමා සහ රාහුල හිමියන් වර්ණනා කිරීම මෙහි අභ්‍යන්තර පරමාර්ථය වූ බැව් සිතිය හැකි ය. වෙනත් කිසිදු සන්දේශයක නො පැනෙන පරිදි ශ්‍රී පරාක්‍රමබාහු රජුන් වර්ණනා කරන කතුවරයා ඒ සඳහා දූතයා නික්මෙන අවස්ථාව, අම්බලමේ පිළිසඳර සහ සන්දේශය ඔප්පු කිරීම යන අවස්ථා තුනක් උපයෝගී කොට ගනී.
රාහුල හිමි වර්ණනය ද නො මඳ ව කරන මේ කතුවරයා ඒ හිමිපාණන් වෙත සන්දේශය යැවුවේ උන්වහන්සේගේ ශිෂ්‍යවරයකු නැතහොත් බොහෝ ළැදි යතිවරයෙකු වූ නිසා වන්නට ඇත. කතුවරයාණන් අගනුවර ආසන්නයේ විහාරයක විසූ වග දූතයා ගුවනට නික්මුණු පසු ‘අවුත් සොඳුරු විසිතුරු මේ වෙහෙර තුර’ යැයි පැවැසීම අනුව පෙනේ. මෙය පැපිළියාන පිරිවෙන් විහාර වර්ණනයට කලින් එන සඳහනක් වන බැවින් මෙකී විහාරය කෝට්ටේත් පැපිළියානත් අතර පිහිටියා වූ ස්ථානයක් බව පැහැදිලි ය.
ගිරා සන්දේශය පද්‍ය 248කින් ද ගද්‍ය පාඨ 6කින් ද සමන්විතය. පද්‍ය අතුරෙහි ගී විරිතින් ලියැවුණු පද්‍ය 9ක් ද දසපද සැහැලි 11ක් ද ඇතුළත් ය. අනිත් පද්‍යවලින් වැඩි සංඛ්‍යාව සමුද්‍රඝෝෂ විරිතින් ලියැවී ඇතත් වරින් වර වෙනත් විරිත්වල සිවුපද කවි දකින්නට පිළිවන.
ගද්‍ය පාඨ සංස්කෘත ශබ්ද බාහුල්‍යයෙන් යුක්තය. ‘විශිෂ්ට පක්ෂ පත්‍ර විචිත්‍ර පවිත්‍ර චාරිත්‍ර ඇති මිත්‍රෝත්තමය’ වැනි යෙදුම් ඒවායේ දැකිය හැකිය.
කෝට්ටේ සිට තොටගමුව කරා යන ගමනට රාත්‍රී තුනක් ගත වේ. ඉරු දිනක සවස් භාගයේ ගමන අරඹා අති බැවින් නුදුරේ පිහිටි පැපිලියාන සුනේත්‍රා මහා දේවී විහාරයේ පළමු රාත්‍රිය ගත කිරීමට ගිරා දූතයාට සිදුවේ. පසුදින ගමන් මඟ විහිද යන්නේ අත්තිඩිය, මොරටුඑළිය, පාණදුරේ, පොතුපිටිය, කළුතොට හරහා ය.
මෙය පරෙවි දූතයා ද පියාසර කළ මාවතයි. මයුර සන්දේශය කෝට්ටේ පසු කොට සල්පිටි වෙල මැදින් ගොස් රයිගම්පුරය හරහා රැගෙන යන්නේ රයිගම මහත් උත්කර්ෂයෙන් වර්ණනා කරමිනි. එහෙත් පරෙවියා මෙන් ම ගිරාව ද ඒ මාර්ගය මඟ හැර මුහුදුබඩ පාරෙන් කළුතර දක්වා යැවුණේ මන්දැයි යන්න විමසා බැලිය යුතුª කරුණකි.
මේ කතුවරයා සැළලිහිණි සන්දේශයෙන් ලද ආභාෂය සහිත ව මෙය රචනා කරන්නට ඇතැයි හැඟෙන අවස්ථා බොහොමයක් මෙහි දකින්නට පිළිවන. දූතයාට නික්මීම සඳහා නැකතක් ප්‍රකාශ කිරීම, සුබ නිමිති බැලීම, ඒ ගමන් මඟෙහි ම යෑම ආදී කරුණු පමණක් නො ව ‘ජයවද්දන පුරවර මෙය දනු මිතුර’ එහසුන් මතු කියමි, වයියා කරන් මනරම් පල රව් හිසින් ආදී යෙදුම් ද ඒ බවට ඉඟි කරයි.
එසේ වුවද ගිරා සන්දේශය යනු අනුකරණී කෘතියක් නො ව කතුවරයාගේ කවීත්වයත් ස්වීය නිර්මාණ ශක්තියත් පළට කරන නිර්මාණයකි. අම්බලමේ සංවාදය පමණක් නොව තොටගමු වැනුම, තොටගමු විහාර වැනුම, පිරිවෙන්පති හිමි වැනුම ආදියෙහි දී ද දක්වන්නේ මහත් චාතුර්යයකි. විහාර වැනුමෙහි එන ශාන්ත ගුණය සහිත සුන්දරතර බව වටහා ගැනීමට මේ කවිය ප්‍රමාණවත් ය.
”තුරු යටියෙන් හුණු පැටි ලෙහෙනුන් රැගෙන
සිතු අටියෙන් පිඹ ඇඟ පිරිමැද සෙවෙන
මල ගෙටියෙන් පැන් පොවමින් අතිනතින
සිටි පැටියෙන් හෙරණුන්ගෙන් වෙයි සොබන’
එවක පිරිවෙනක කෙරුණු අධ්‍යයන කටයුතු කෙසේ වී ද යන්න පිළිබඳ පුළුල් හැදෑරීමක් කිරීමට ගිරාවේ පිරිවෙන් වැනුමෙන් ලැබෙන්නේ මනා පිටිවහලකි. අභිධර්ම, සූත්‍ර, විනය, ව්‍යාකරණ, වේදාර්ථ, තාරකා විද්‍යා, වෛද්‍ය ශාස්ත්‍ර, අර්ථශාස්ත්‍ර ආදී වශයෙන් එක් කවියකින් එක් විෂයයක් බැගින් විග්‍රහ කර පෙන්වා දෙනු දැකිය හැකි ය.
ගිරා සන්දේශයෙහි ද පොදුවේ දකින්නට ලැබෙන්නේ අනෙකුත් සන්දේශවල එන වර්ණනා ආදිය වුවත් ගිරා කතුවරයා සිය නිසඟ හැකියාව පළ කරන ප්‍රතිභාපූර්ණ කවියෙකු ගේ ලක්ෂණ විදහා පායි. සිය අත්දැකීම් හෙවත් ඇසූ පිරූ දෑ මෙහෙයවමින් ස්වාභාවික ගුණය පළට කරමින් සිත් පිනවන රසවත් පැවැසුම් ඔහු අතින් ලියැවී ඇත. වදන් සරල වුවද හැඟුම් අරුත්බරය. කතුවරයාගේ වාග් මාලාව පොහොසත් ය. එයින් නිරූපණය කෙරෙන අදහස් ප්‍රාණවත් ය.
සැළලිහිණියේ ගුණාත්මක භාවයට ආසන්න වූ වටිනාකමක් ගිරා සන්දේශයෙන් ද මූර්තිමත් වේ. සැළලිහිණියේ කවි ප්‍රමාණයට වඩා දෙගුණයකටත් වැඩි කවි ප්‍රමාණයක් මෙහි වෙතත් ඒවා බෙහෙවින් සරුසාර නිර්මාණ වේ. ගිරා සන්දේශය සැළලිහිණි සන්දේශය මෙන් ම කෝට්ටේ යුගය බබළවන ප්‍රභාමත් කෘතියකි.
